36 χρόνια μετά

Μετά την ταραγμένη δεκαετία του 1940 η μεγαλύτερη καμπή της ελληνικής ιστορίας είναι η επταετία της Χούντας με αποκορύφωμα την 17η Νοέμβρη του 1973. Πάντα είχα μια περιέργεια για το πως πραγματικά ήταν αυτές οι εποχές. Όπως και πάντα είχα την υπόνοια ότι η γενική αίσθηση που υπάρχει τώρα για αυτές τις εποχές, αίσθηση απόλυτης ωραιοποίησης ή το αντίθετο, δεν είναι αρκετή για να δώσει την πραγματικότητα μιας εποχής που απλοί καθημερινοί άνθρωποι γράψαν ιστορία με την συμμετοχή τους ή με την ανοχή τους σε πολιτικές διαδικασίες.

Καμιά φορά στα βιβλία βρίσκω κάποια σημάδια που πραγματικά με πείθουν ότι αποτελούν μέρος της ιστορικής πραγματικότητας και ας είναι έργα μιας κάποιας μυθοπλασίας. Ένα τέτοιο βιβλίο διάβασα το καλοκαίρι. Είχε τίτλο "η αρχαία σκουριά" και το έγραψε η Μάρω Δούκα. Αν και δεν μπορώ να σας παραθέσω εδώ αποσπάσματα για πολλούς και διάφορους λόγους, το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

Αυτό που μπορώ να παραθέσω εδώ σαν ελάχιστο φόρο τιμής είναι τρία ποιήματα του μεγάλου Σαλονικιού ποιητή του Μανόλη Αναγνωστάκη, όπως είχα κάνει και πέρσι. Έτσι μπας και μας βάλουν σε σκέψεις για την δικτατορία αλλά και τους αγώνες του μέσου άνθρωπου, του καθημερινού.....

Θεσσαλονίκη, Μέρες του 1969 μ.Χ.

Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά!

Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως.

Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίξουνε από

τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.

Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε

Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται,

Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε

Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες,

Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες

Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα

οι ίδιοι στα παιδιά τους

Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα

Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών

των παιδιών τους.

Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται

η Τράπεζα Συναλλαγών

- εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεται-

Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως

-εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουν-

Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής

Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία,

τις ωραίες εκκλησιές

Η Ελλάς των Ελλήνων.

Επιτύμβιον

Πέθανες - κι έγινες και συ: ο καλός.

Ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

Τριάντα έξι στέφανα σε συνοδέψανε, τρεις λόγοι αντιπροέδρων,

εφτά ψηφίσματα για τις υπέροχες υπηρεσίες που προσέφερες.

Α, ρε Λαυρέντη, εγώ που μόνο το 'ξερα τι κάθαρμα ήσουν,

τι κάλπικος παράς, μια ολόκληρη ζωή μέσα στο ψέμα.

Κοιμού εν ειρήνη δε θα 'ρθω την ησυχία σου να ταράξω.

(Εγώ, μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή θα την εξαγοράσω

πολύ ακριβά κι όχι με τίμημα το θλιβερό σου το σαρκίο).

Κοιμού εν ειρήνη. Ως ήσουν πάντα στη ζωή: ο καλός,

ο λαμπρός άνθρωπος, ο οικογενειάρχης, ο πατριώτης.

Δε θα 'σαι ο πρώτος ούτε δα κι ο τελευταίος.

Νέοι της Σιδώνος, 1970

Κανονικά δεν πρέπει να 'χουμε παράπονο

Καλή κι εγκάρδια η συντροφιά σας, όλο νιάτα,

Κορίτσια δροσερά - αρτιμελή αγόρια

γεμάτα πάθος κι έρωτα για τη ζωή και για τη δράση.

Καλά, με νόημα και ζουμί και τα τραγούδια σας

Τόσο, μα τόσο ανθρώπινα, συγκινημένα,

Για τα παιδάκια που πεθαίνουν σ' άλλην ήπειρο

για ήρωες που σκοτώθηκαν σ' άλλα χρόνια,

Για επαναστάτες Μαύρους, Πράσινους, Κιτρινωπούς,

Για τον καημό του εν γένει πάσχοντος Ανθρώπου.

Ιδιαιτέρως σας τιμά τούτη η συμμετοχή

Στην προβληματική και στους αγώνες του καιρού μας

Δίνετε ένα άμεσο παρών και δραστικό - κατόπιν τούτου

Νομίζω δικαιούσθε με το παραπάνω

Δυο δυο, τρεις τρεις, να παίξετε, να ερωτευθείτε,

Και να ξεσκάσετε, αδελφέ, μετά από τόση κούραση.

(Μας γέρασαν προώρως, Γιώργο, το κατάλαβες;)